Opis przedmiotu zamówienia na roboty budowlane

Artykuł pochodzi z wydania: Maj 2021

Dla właściwego sporządzenia OPZ na roboty budowlane istotne znaczenie mają nie tylko przepisy pzp, ale także ustawa Prawo budowlane i akty wykonawcze do niej oraz inne ustawy powiązane z funkcją i przeznaczeniem projektowanego obiektu budowlanego lub robót.

Opis przedmiotu zamówienia (dalej również: OPZ), niezależnie od tego, czy dotyczy robót budowlanych, dostaw, czy usług, powinien być dokonywany przez profesjonalistów, tj. osoby, które posiadają wiedzę, kwalifikacje i doświadczenie niezbędne do jego sporządzenia. Szczególnie istotne jest to w przypadku robót budowlanych, gdy do jego opracowania konieczne jest posiadanie prawa do pełnienia samodzielnych funkcji w budownictwie. Prawo to, nazywane uprawnieniami budowlanymi, określa, w jakim zakresie dane osoby mogą sporządzać projekty stanowiące opis przedmiotu zamówienia zgodnie z obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej.

Zgodnie z przepisami prawa zamówień publicznych przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia musi być dokonywane w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji oraz równe traktowanie wykonawców, a także przejrzysty i proporcjonalny. Dodatkowo zamawiający powinien je prowadzić, zapewniając:

1. najlepszą jakość dostaw, usług i robót budowlanych, uzasadnioną charakterem zamówienia, w ramach środków, które zamawiający może przeznaczyć na jego realizację, oraz
2. uzyskanie najlepszych efektów zamówienia, w tym efektów społecznych, środowiskowych oraz gospodarczych, o ile którykolwiek z tych efektów jest możliwy do uzyskania w danym zamówieniu w stosunku do poniesionych nakładów.

Wszystkie wyżej wymienione zasady odnoszące się także do sporządzania opisu przedmiotu zamówienia uzupełnia chyba najważniejsza z zasad, może niewymieniona wprost w przepisach, ale niewątpliwie z nich wynikająca, tj. zasada legalizmu nakazująca opracowanie opisu przedmiotu zamówienia zgodnie z obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej. Od niej należy zacząć niniejsze rozważania.

Zasada legalizmu przy sporządzaniu opisu przedmiotu zamówienia

W przypadku robót budowlanych istotne znaczenie mają przepisy merytoryczne, których źródłem jest ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (dalej również: pr. bud.) i akty wykonawcze do niej, ustawa Prawo zamówień publicznych i ograniczenia wynikające z jej przepisów oraz inne ustawy powiązane z funkcją i przeznaczeniem projektowanego obiektu budowlanego lub robót budowlanych.

Opis przedmiotu zamówienia na roboty budowlane uzależniony jest od rodzaju robót budowlanych objętych tym przedmiotem. Istotne znaczenie ma tu przede wszystkim to, czy opis zostanie wykorzystany do wyboru wykonawcy, który zrealizuje roboty budowlane, czy do wyboru wykonawcy, który nie tylko zrealizuje roboty budowlane, ale także je wcześniej zaprojektuje. Takie bowiem możliwości wynikają z przepisów prawa zamówień publicznych, a decyzję w tym zakresie zostawiono zamawiającemu.

Z zasad ogólnych pzp dotyczących opisu przedmiotu zamówienia wynika, że przedmiot zamówienia może zostać określony na jeden ze sposobów przewidzianych w art. 101 ust. 1. Przepis ten i następne wskazują, że przedmiot zamówienia opisuje się, z uwzględnieniem odrębnych przepisów, w sposób funkcjonalny, konwencjonalny lub mieszany (zob. ramka: Określenie…).

Przepisy szczególne

Dodatkowo trzeba wskazać na przepisy szczególne, które w przypadku zamówień na roboty budowlane określają, że zamawiający opisuje przedmiot zamówienia za pomocą dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych (STWiORB). Jeżeli natomiast przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy Prawo budowlane, zamawiający opisuje przedmiot zamówienia za pomocą programu funkcjonalno-użytkowego (art. 103 pzp).

Przyrównując wymagane prawem opracowania opisujące przedmiot zamówienia na roboty budowlane do przepisów ogólnych pzp, pierwszy z tych opisów można określić mianem opisu technicznego, technologicznego lub projektowego. Zamawiający za jego pomocą definiuje przedmiot zamówienia przez opis cech technicznych i jakościowych w odesłaniu do norm lub innych systemów referencji technicznych i w takim przypadku zamawiający sporządza szczegółową dokumentację projektową oraz STWiORB. Drugi opis – funkcjonalny – określa:

• efekty, jakie mają zostać osiągnięte;
• funkcje, jakie ma spełniać przedmiot zamówienia;
• potrzeby, jakie mają zostać zaspokojone.

W tym drugim opisie ważne są rezultaty, natomiast sposób ich osiąg­nięcia pozostawiany jest do wyboru wykonawcy. W tym przypadku zamawiający sporządza program funkcjonalno-użytkowy, który obejmuje opis zadania budowlanego, gdzie podaje się przeznaczenie ukończonych robót budowlanych oraz stawiane im wymagania techniczne, ekonomiczne, architektoniczne, materiałowe i funkcjonalne.

Szczegółowy zakres opracowań projektowych, który zostanie zlecony projektantowi, uzależniony jest od wymagań wynikających z pr. bud., tj. opracowań koniecznych odpowiednio do uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę lub zgłoszenia robót budowlanych oraz wymagań wynikających z prawa zamówień publicznych, czyli projektów wykonawczych, przedmiaru robót i specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych. Aktualnie trwa okres przejściowy1. Czekamy na wydanie – przez ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa – rozporządzenia określającego nowy szczegółowy zakres i formę tych opracowań.

Podobnie jak w dotychczasowym stanie prawnym brakuje przepisów wskazujących, jak opisać przedmiot zamówienia na roboty budowlane w rozumieniu prawa zamówień publicznych niebędące robotami w rozumieniu pr. bud., a także jak opisać przedmiot zamówienia na realizację obiektu budowlanego, za pomocą dowolnych środków, zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego.

Odnosząc się do wymagań budowlanych, należy jednak wskazać na nowelizację przepisów pr. bud. obowiązującą od 19 września 2020 r.2, wprowadzającą wiele zmian dotyczących prowadzenia procesu budowlanego i zobowiązań inwestora w tym zakresie, w zależności od rodzaju robót budowlanych i tego, czy jest dla nich wymagane uzyskanie pozwolenia na budowę. W szczególności zamawiający powinien zapoznać się z nowymi przepisami zawierającymi katalogi obiektów i robót budowlanych wymagających zgłoszenia oraz niewymagających pozwolenia na budowę oraz zgłoszenia, a także z przepisami zwalniającymi z obowiązku pozwolenia na budowę oraz zgłoszenia budowy dla wskazanych robót budowlanych oraz z nowymi zasadami sporządzania projektu budowlanego.

Wspomniana nowelizacja wprowadziła podział projektu budowlanego na:

1. projekt zagospodarowania działki lub terenu;
2. projekt architektoniczno-budowlany;
3. projekt techniczny.

W tym ostatnim przypadku przepisy nowelizacji przewidują dwunastomiesięczny okres przejściowy. Zgodnie z art. 26 nowelizacji w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie jej przepisów inwestor do wniosku o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę (do zgłoszenia) będzie mógł dołączyć projekt budowlany sporządzony na podstawie przepisów pr. bud. w brzmieniu dotychczasowym. W okresie przejściowym inwestor ma więc wybór: może do wniosku o pozwolenie na budowę (do zgłoszenia) dołączyć projekt opracowany zgodnie z przepisami nowymi albo dotychczasowymi (obowiązującymi przed wejściem w życie nowelizacji). Powyższa możliwość ma ogromne znaczenie dla zamawiania w okresie przejściowym projektów budowlanych stanowiących element opisu przedmiotu zamówienia, co przekłada się na określenie przez zamawiającego, jaki zakres projektu budowlanego powinien być opracowany przez projektanta.

[…]

Ewa Wiktorowska
inżynier budownictwa; członek Rady Zamówień Publicznych, prezes zarządu OSKZP, członek Rady KIG, członek Rady Programowej miesięcznika „Przetargi Publiczne”, doradca, były trener z listy Prezesa UZP i arbiter