Oświadczenie o konflikcie interesów

Artykuł pochodzi z wydania: Wrzesień 2021

Omawiamy oświadczenie składane na podstawie art. 56 ust. 4 nowego pzp oraz katalog osób zobowiązanych do jego złożenia.

Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. DzU z 2021 r., poz. 1129 ze zm.; dalej pzp) czynności związane z przygotowaniem oraz przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia wykonują osoby zapewniające bezstronność i obiektywizm. Zasada obiektywizmu i bezstronności jest – obok zasad zachowania uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców, proporcjonalności oraz przejrzystości – jedną z podstawowych reguł postępowania o udzielenie zamówienia. Wyrażona w cytowanym wyżej przepisie zasada jest gwarancją prawidłowego przygotowania i przebiegu postępowania, pozwalającą jednocześnie na zachowanie zasad uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców. Realizację tej zasady stanowi art. 56 ust. 2 pzp, określający okoliczności, w których występuje konflikt interesów, uzasadniający wyłączenie z postępowania kierownika zamawiającego, członka komisji przetargowej oraz innych osób wykonujących po stronie zamawiającego czynności związane z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia lub mogących wpłynąć na wynik tego postępowania, lub udzielających zamówienia. Osoby te podlegają wyłączeniu z postępowania o udzielenie zamówienia również w przypadku, gdy zostały prawomocnie skazane za przestępstwa popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, określone w art. 56 ust. 3 pzp, o ile nie nastąpiło zatarcie skazania.

Źródła przepisu

Instytucja konfliktu interesów ma swoje źródło w dyrektywach. Zgodnie z art. 24 dyrektywy 2014/24/UE państwa członkowskie zapewniają podjęcie przez instytucje zamawiające odpowiednich środków, by skutecznie zapobiegać konfliktom interesów, a także rozpoznawać i likwidować je, gdy powstają w związku z prowadzeniem postępowań o udzielenie zamówień, by nie dopuścić do ewentualnego zakłócenia konkurencji i zapewnić równe traktowanie wszystkich wykonawców. Pojęcie konfliktu interesów obejmuje co najmniej każdą sytuację, w której członkowie personelu instytucji zamawiającej lub dostawcy usług w zakresie obsługi zamówień działającego w imieniu instytucji zamawiającej biorący udział w prowadzeniu postępowania o udzielenie zamówienia lub mogący wpłynąć na wynik tego postępowania mają, bezpośrednio lub pośrednio, interes finansowy, ekonomiczny lub inny interes osobisty, który postrzegać można jako zagrażający ich bezstronności i niezależności w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia. Dyrektywa nakłada więc na państwa członkowskie obowiązek podjęcia wszelkich niezbędnych środków, które zapewnią instytucjom zamawiającym możliwie skuteczne eliminowanie z zamówień publicznych sytuacji konfliktu interesów. Na gruncie pzp ustawodawca wskazał na konieczność wyłączenia takich osób z działań związanych z postępowaniem o udzielenie zamówienia w sytuacji, gdy po ich stronie wystąpi konflikt interesów. Należy więc uznać, że obowiązek ten został wypełniony, a środki podejmowane przez zamawiających zgodnie z pzp gwarantują, że odpowiedzialne za przeprowadzenie postępowania osoby nie pozostają w konflikcie interesów, a tym samym nie zakłócają konkurencji i zapewniają równe traktowanie wszystkich wykonawców.

Zgodnie z art. 56 ust. 2 pzp konflikt interesów występuje wówczas, gdy osoby wymienione w art. 56 ust. 1 pzp:

1. ubiegają się o udzielenie tego zamówienia;
2. pozostają w związku małżeńskim, w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia, lub są związane z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli albo pozostają we wspólnym pożyciu z wykonawcą, jego zastępcą prawnym lub członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia;
3. w okresie 3 lat przed wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia pozostawały w stosunku pracy lub zlecenia z wykonawcą, otrzymywały od wykonawcy wynagrodzenie z innego tytułu lub były członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia;
4. pozostają z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że istnieje uzasadniona wątpliwość co do ich bezstronności lub niezależności w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia z uwagi na posiadanie bezpośredniego lub pośredniego interesu finansowego, ekonomicznego lub osobistego w określonym rozstrzyg­nięciu tego postępowania.

Osoby te składają oświadczenie o istnieniu tych okoliczności niezwłocznie po powzięciu wiadomości o ich istnieniu, a oświadczenie o braku istnienia tych okoliczności – nie później niż przed zakończeniem postępowania o udzielenie zamówienia.

Wyłączenie wskazanych osób nastąpi również w sytuacji prawomocnego skazania za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, o którym mowa w art. 228–230a, art. 270, art. 276, art. 286, art. 287, art. 296, art. 296a, art. 297, art. 303 lub art. 305 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (tekst jedn. DzU z 2020 r., poz. 1444 ze zm.; dalej: kk), o ile nie nastąpiło zatarcie skazania.

Oświadczenie o skazaniu lub jego braku składane jest przed rozpoczęciem wykonywania czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania.

Oświadczenie

Jak wynika z treści art. 56 ust. 4 pzp, osoby wymienione w art. 56 ust. 1 i 3 składają oświadczenie o istnieniu lub braku istnienia okoliczności, o których mowa w art. 56 ust. 2 (konflikt interesów) lub 3 (prawomocne skazanie za przestępstwa). Oświadczenie składane jest w formie pisemnej. Biorąc pod uwagę postanowienia art. 78 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2020 r., poz. 1740 ze zm.; dalej: kc), do zachowania formy pisemnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli – w tym przypadku pod odpowiednim oświadczeniem. Nie jest zatem wystarczające utrwalenie treści oświadczenia na piśmie, ale wymagane jest także własnoręczne podpisanie oświadczenia przez składającego. W art. 56 ust. 4 pzp wprost wskazano, że chodzi o formę pisemną oświadczenia – stąd wynika obowiązek złożenia własnoręcznego podpisu pod sporządzonym oświadczeniem o istnieniu lub braku istnienia okoliczności, o których mowa w art. 56 ust. 2 lub 3 pzp.

Z formą pisemną została zrównana forma elektroniczna, do zachowania której wystarczy złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Zgodnie z treścią art. 781 kc oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Zatem oświadczenie opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym wywołuje skutki oświadczenia złożonego w formie pisemnej. Kwestie związane z podpisem elektronicznym zostały uregulowane w ustawie z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (tekst jedn. DzU z 2020 r., poz. 1173 ze zm.). Istotnym elementem wpływającym na skuteczność użycia kwalifikowanego podpisu elektronicznego jest złożenie tego podpisu w okresie ważności certyfikatu przyporządkowanego do tego podpisu. Ważność takiego podpisu potwierdza proces walidacji. Oświadczenie, o którym mowa w art. 56 ust. 4 pzp, składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Złożenie fałszywego oświadczenia jest przestępstwem, o którym mowa w art. 233 § 6 kk.

Złożenie oświadczenia – bez względu na to, czy dotyczy istnienia lub braku istnienia okoliczności, o których mowa w art. 56 ust. 1 i 3 – ma na gruncie pzp doniosłe skutki. Przede wszystkim daje gwarancję, że czynności związane z postępowaniem o udzielenie zamówienia wykonały osoby, wobec których nie wystąpił m.in. konflikt interesów (czyli osoby gwarantujące bezstronność i obiektywizm). Co więcej, udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia osoby, u której taki konflikt wystąpił, pomimo obowiązku jej wyłączenia, powoduje konieczność powtórzenia podjętych przez nią czynności (z wyjątkiem otwarcia ofert oraz innych czynności faktycznych niewpływających na wynik postępowania o udzielenie zamówienia). Stąd tak ważny jest moment złożenia stosownego oświadczenia.

W związku z tym, że złożenie fałszywego oświadczenia wiąże się z odpowiedzialnością karną, przed odebraniem takiego oświadczenia kierownik zamawiającego zobowiązany jest uprzedzić o tym osobę, która je składa. Ustawodawca nie określił jednak formy, w jakiej powinno to nastąpić.

[…]

Agnieszka Matusiak
radca prawny; JMGJ Jaworska Matusiak Grześkowiak-Stojek Jarnicka Kancelaria Prawna sp. j.