Przy realizacji robót budowlanych wykonawcy często spotykają się z niezgodnościami, błędami czy pomijaniem pewnych elementów w dokumentacji projektowej lub odstąpieniem przez inwestora od obowiązku ich wykonania, co powoduje, że robót nie można zrealizować bez dokonania pewnych modyfikacji względem pierwotnych założeń. Ustawodawca dopuszcza zmiany w umowach na roboty budowlane w wysokości 15% wartości umowy. Niezmienność ceny ryczałtowej nie jest zatem bezwzględna. Zmiana wynagrodzenia ryczałtowego może zostać dokonana w postępowaniu sądowym (art. 632 § 2 kc), ale także na podstawie postanowień umowy o zamówienie. Ani kc, ani pzp nie zabraniają stosowania wynagrodzenia ryczałtowego przy dopuszczalności jego modyfikacji w trakcie realizacji umowy. Może to nastąpić wskutek przyjęcia dodatkowych zasad rozliczania opisanych w umowie, a dotyczących np. robót dodatkowych, zamiennych lub zaniechanych – mogą one być rozliczane według zasad lub stawek wskazanych w umowie lub kosztorysie ofertowym.
Warunkiem prawidłowej i zgodnej z prawem zmiany wynagrodzenia jest wprowadzenie do umowy odpowiednich jasnych i jednoznacznych klauzul pozwalających na jego modyfikację bez konieczności zmiany treści umowy albo klauzul przewidujących co prawda zmianę umowy, ale zgodną z zasadami opisywanymi w art. 455 pzp.
Na możliwość wprowadzenia wyżej określonych zmian wskazuje ugruntowane orzecznictwo: „(…) w umowie o roboty budowlane strony mogą określić wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane (podstawowe i dodatkowe) w postaci wynagrodzenia ryczałtowego przy możliwej modyfikacji tego wynagrodzenia w zależności od konieczności wystąpienia robót dodatkowych lub zmniejszenia zakresu robót podstawowych” (wyrok SN z 26 kwietnia 2007 r., III CSK 366/06; zob. też wyroki SN: z 14 marca 2008 r., IV CSK 460/07; z 25 marca 2015 r., II CSK 389/14).
